زیست سنجی یا بیومتریک به نوع خاصی از روشهای امنیتی گفته میشود که در آن برای کنترل دسترسی و برقراری امنیت از خواص قابل اندازه گیری بدن انسان یا هر موجود زنده دیگر استفاده میشود. همانگونه که از کلمه بیومتریک بر می آید در این روش با استفاده از الگوریتم های ریاضی از اندام ها برداشتهای ثابت و یکتایی میشود که میتوان از آن به عنوان یک کلمه عبور یکسان و غیر قابل تقلید و گاه غیر قابل تغییر استفاده کرد اگرچه ممکن است این اسم به نظر غریب و جدید بیاید اما واقعیت این است که بشر مدت زیادی است که از آن بهره میبرد و مثال زنده آن استفاده از عکسهایی است که در کارتهای مختلف از آن بهره میبریم در واقع در تمامی آن کارتها شخص کنترل کننده با دیدن عکس و مقایسه آن با چهره واقعی شما از اصول اولیه بیومتری پیروی میکند. یکی دیگر از اینگونه مثالها استفاده از اثر انگشت است که قدمتی بس طولانی در بین اذهان عمومی بشر دارد. شرایط اصلی برای تبدیل یک خاصیت قابل اندازه گیری بدن به یک خاصیت مناسب جهت استفاده به عنوان یک متود شناسایی برای اینکه یک عضو بدن بتواند به عنوان یک وسیله اندازه گیری مطرح شود باید شرایط خاصی داشته باشد به عنوان مثال باید ثابت باشد. مثلاً شما نمی توانید رنگ مو یا وزن را به عنوان یک خاصیت بیومتریک در نظر بگیرید زیرا دائماً در حال تغییر و تبدیل هستند، در ضمن خواص انتخاب شده می بایست نشان دهنده یک انسان خاص باشند و باید به سهولت قابل دسترسی باشند یعنی برای بررسی آن نیاز به زحمت زیادی نباشد.
به طور کلی ویژگی های بیومتریک به دو دسته تقسیم میشوند:
1- خصوصیات وابسته به فیزیک انسان ها :این دسته از ویژگیها به مجموعه ای از خصوصیات همراه انسان اعم از اثرانگشت عنبیه چشم چهره DNA و غیره اشاره دارد. این ویژگی ها عمدتاً از بدو تولد انسان و گهگاه قبل از تولد انسان شروع به شکل گیری نموده و تا آخر عمر در بدن انسان ثابت و غیر قابل تغییر گهگاه تغییرات اندک میمانند.
2- خصوصیات رفتاری انسان ها: این ویژگیها در حقیقت خصوصیات ناشی از رفتارهای انسان هاست نظیر راه رفتن انسان نحوه فشردن دکمه ها مثلاً) موبایل و غیره که میتواند بیانگر مشخصات یک انسان خاص باشد نظیر راه رفتن یک انسان که گاهی با نگاه کردن آن از پشت سر میتوان تشخیص داد که وی کدام یک از دوستانتان است.
روشهای تعیین هویت زیست سنجی موجود
تعیین هویت از طریق اثر انگشت تعیین هویت از طریق بررسی دقیق کف دست، تعیین هویت از طریق رگهای کف دست تعیین هویت از طریق کنترل شبکیه چشم تعیین هویت از طریق کنترل رگهای چشم، تعیین هویت از طریق صورت تعیین هویت از طریق امضا تعیین هویت از طریق شناسایی صدا، تعیین هویت از طریق عنبیه چشم تعیین هویت از طریق راه رفتن تعیین هویت از طریق چهره و….
ارزیابی ویژگی های بیومتریک انسان
معمولاً ویژگیهای انسانها با ۹ پارامتر مورد ارزیابی قرار میگیرد که عبارتند از:
1 – عمومیت هر شخص دارای آن ویژگی باشد.
2- یکتایی چه تعداد نمونه متفاوت را میتوان تفکیک کرد.
3- دوام معیاری برای آنکه سنجش شود یک ویژگی چه مدت عمر میکند.
4- قابلیت ارزیابی سهولت استفاده برای ارزیابی نمونه های متفاوت.
5-کارآیی دقت سرعت و پایداری روش مورد استفاده
6- مقبولیت میزان پذیرش تکنولوژی
7- جایگزین سهولت در استفاده از جایگزین
8- تصدیق هویت :در تصدیق هویت مشخصه یک فرد به پایگاه اطلاعات ارسال میشود و هدف بررسی آن به منظور تصدیق هویت آن فرد میباشد که پاسخ سیستم الزاماً مثبت و یا منفی است.
9- تشخیص هویت :در سیستمهای تشخیص هویت مشخصه بیومتریک فرد به سیستم ارائه میشود و سیستم با جستجوی پایگاه اطلاعات مشخصات فرد را در صورت موجود بودن استخراج میکند.
مزایای استفاده از روشهای امنیتی زیست سنجی
با این روش شما میتوانید تقریباً مطمئن باشید که همان کسی که باید به منابع دسترسی دارد؛ برای مثال اثر انگشت همواره یکتا و یکسان است مشکلاتی مانند فراموش کردن رمز عبور یا گم کردن آن در این روش وجود ندارد سرعت بسیار بالایی دارد و برای کاربران عادی نیاز به آموزش ندارد، امکان سرقت آلات بیومتری زیست (سنجشی) نیز بسیار کم است یا در پاره ای از مواقع صفر است.